Basra/Irak
Seyreltilmiş Uranyum Mühimmatı
Körfez savaşı boyunca askeri mühimmat olarak kullanılan seyreltilmiş uranyum, yerli halkın radyoaktif uranyum tozuna maruz kalmasına yol açtı. Bu durum, savaşın yaşandığı 1991 yılından sonra Irak’ın güneyindeki Basra şehrinde tespit edilen kanser oranlarındaki belirgin artış ile doğuştan gelen sakatlıkların nedenini açıklıyordu.
Foto: © Takashi Morizumi
Tarihçe
Seyreltilmiş uranyum(DU), çoğunlukla uranyum 238 izotupundan oluşan ve nükleer silah veya reaktörlerde kullanılan zenginleştirilmiş uranyum üretme prosesinin yan ürünüdür. Seyreltilmiş uranyum içeren bu mühimmat, hem ABD hem İngiltere güçleri tarafından Körfez Savaşı’nda kullanıldı. İngiliz Kraliyeti, Irak’ta kullanılan seyreltilmiş uranyum mühimmat miktarının toplam tutarının 340 ton olduğunu tahmin etmektedir. Yüksek etki derecesi ve bu mühimmatın kullanılmasıyla tankların duvarları delme özelliği edinmesi nedeniyle pek çok ülkenin seyreltilmiş uranyum mühimmatını kullanacağı olasılık dahilindedir. Seyreltilmiş uranyum esasen radyoaktif atık olduğundan nükleer programları olan ülkelerde yaygın olarak bulunmaktadır. Zırh delici roketler, seyreltilmiş uranyum darbesinin etkisi ile tutuşur ve yanarak araçların içine nüfuz eder. Çok küçük boyutlu uranyum parçacıkları rüzgarın etkisi ile yüzlerce kilometre öteye saçılabilir. Fiziksel olarak, yaklaşık 4,5 milyar yıl ömrü olan uranyum tozu, yerel halkı kalıcı sağlık risklerine tabi kılar. 1 milyon 600 bin nüfusa sahip olan Basra, Körfez Savaşı boyunca ağır bombardımanlarla seyreltilmiş uranyum mühimmatına maruz kalmıştır. Savaşın nihayetlenmesinden sonra seyreltilmiş uranyum mühimmatları ile vuran fakat terk edilen tanklar çocuklar için bir oyun alanı oldu. Buradaki hurda içinden metal parça almak için alana giren çocuk, yetişkin, bir çok kişi fiili savaştan arda kalan uranyum tozları ile temas etti.
Çevreye ve Sağlığa Etkileri
Seyreltilmiş uranyum, beslenme, teneffüs vasıtasıyla veya şarapnel parçalarının vücutta açmış olduğu yaralardan vücuda girer, böbrek yoluyla atılırken ise böbrek yetmezliğine neden olur. Seyreltilmiş uranyumun vücuttan atılmayan kısmı, özellikle kemiklerde dokuyu sürekli çevreleyen kısımlarda kalır. Seyreltilmiş uranyum asıl olarak alfa kaynaklı olsa da, aynı zamanda onun ürünleri beta ve gama radyasyonu yayabilir. Seyreltilmiş uranyum, DNA mutasyonuna neden olarak, dahili hastalıklara ve sakatlıklara yol açar. Hayvanlar üzerindeki çalışmalar, seyreltilmiş uranyumun sakatlık yaratan etkileri olduğunu gösterirken insan sağlığı üzerine bilimsel araştırmalar seyreltilmiş uranyuma maruz kalanların sakat doğum yapma oranlarının arttığını ortaya koymaktadır. Körfez Savaşı’ndan sonra kanser ve kalıtsal doğum bozukluklarının oranı, seyreltilmiş cephanelerinin kullanıldığı yakın yerlerde artış gösterdi. 1995 yılında Basra’da yapılan kapsamlı bir çalışmaya göre, kalıtsal bozukluk oranı 1990’da binde 3.04.ten, 1998’de binde 7.76 oranına çıktı. Kalıtsal kalp hastalıkları ve kromozomal bozuklukların yanısıra, başsız doğan, tek gözlü, açık karın bölgeli, açık omurgalı, eksik uzuvlu, balık tenli, yırtık damaklı ve cüce çocuklarında içinde olduğu semptomlar gözlemlendi. Basra Üniversitesi tarafından yapılan bu bilimsel araştırma çocuklardaki kan kanseri oranının 100%, 1990 ile 1998 arasındaki çocuklardaki tümör oranının 242 % arttığını ispatladı. Güçlendirilmiş radyasyon sayacı ile yapılan benzer saha araştırmalarına konu olan alanların çoğunlukla seyreltilmiş uranyum mermisi ile vurulan tankların çevresi olduğu görülmüştür.
Genel Değerlendirme
Savaşta kullanılan seyreltilmiş uranyum mühimmatının etkisi, son yıllarda anlaşılmaya başlamıştır. Birleşmiş Milletler Çevre Programına göre, “Seyreltilmiş uranyumun kullanılmasının sonuçları, çevresel kirliliğe yol açmaktadır”. 1999 Savaşında Kosova ve Sırbistan halkı, 2003,2004 yıllarındaki işgal sırasında Felluce ve diğer Irak şehirlerinin halkları ve tüm askerler kullanılan seyreltilmiş uranyuma maruz kalmış ve ondan etkilenmiştir. Sağlıkları, uranyum içeren mühimmattan etkilenmiş olan bu insanlar da bugün birer Hibakuşa’dır.
Kaynak: www.nukleersiz.org
Hibakusha Worldwide Poster Exhibition – .
IPPNW, 2014. www.hibakusha-worldwide.org