Hanford-ABD (1945)

Hanford-ABD
Nükleer Silah Denemesi

Hanford yerleşkesinde Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Soğuk Savaş dönemi boyunca nükleer silahları için gereken plütonyumu üretti. Tesis, 1988’de kapatılmışsa da batı yarımküredeki en radyoaktif yerlerden biri olarak kaldı.

Kolumbiya Nehri’nin kıyısında, Hanford Tesisi’nin bulunduğu sahanın kuşbakışı görünümü (1960). Sağ tarafta, 1966 yılı itibariyle elektrik üretimine başlayan, önceden ABD nükleer silahları için plütonyum üretilmiş olan tesis. Foto: © ABD Enerji Bakanlığı

Tarihçe

Hanford yerleşkesi 1940’ta ABD’nin nükleer silahlar programına yönelik plütonyum üretmek için inşa edildi. Washington eyaletinde Richland şehri yakınlarındaki bu tesis, 150.000 Hektardan daha geniş bir alan kaplarken, arazide dokuz nükleer reaktör de dahil olmak üzere 500’den fazla bina bulunuyor. 1945 yılının Temmuz ayında, Hanford’daki bu tesiste, dünyanın ilk nükleer patlaması olan Trinity Testi için, gerekli madde üretildi. Ayrıca testten 1 ay sonra Nagasaki’yi yok edecek olan bomba “Şişman Adam”a da plütonyum sağlandı. Sonraki 40 yıl içinde Hanford Nükleer Yerleşkesi, ABD’nin nükleer silahlanması için 67 metrik tondan fazla plütonyum üretti.

1986’da, ABD Enerji Departmanı, toplumsal baskıya ve “Bilgi Özgürlüğü Yasası” kapsamındaki bir talebe cevaben, Hanford’daki radyoaktif salımların havayı, yeraltı sularını, toprağı ve Kolumbiya Nehri’ni kirlettiğini gösteren, 19.000 sayfalık gizli belgeleri ifşa etti. Radyoaktif serpinti Oregon, Idaho, Kaliforniya, Montana ve Kanada üzerine 200’den fazla radyoaktif izotop yaydı. Aralık 1949 yılının Aralık ayında, Hanford’daki bilim insanları radyasyon dozları görüntüleme ekipmanını denemek için, kasti olarak 259 ve 444 terabekerel (1 terabekerel=1 trilyon bekerel) Radyoaktif iyot 131’i atmosfere saldı. Deneylerde salınan iyot131 miktarı ise Üç Mil Adası’nda meydana gelen çekirdek erimesi süresince salınan toplam miktarın(0.74 terabekerel) 350-600 katıydı.

Çevreye ve Sağlığa Etkileri

Hanford’daki işçiler 0.07 terabekerel plutonium, 239, 1.55 terabekerel sezyum137 ve 28,3 terabekerel radyoaktif stronsiyum içeren 200 radyoaktif izotopa maruz kaldı. Spokane ve Rainier Dağı gibi uzak bölgelerde bile plütonyum, rutenyum ve diğer radyonüklidler tespit edildi. Fakat toplum sağlığını esas etkileyen olay 1944 ve 1972 yılları arasında 40 terabekerel iyot 131’in havaya, toprağa ve besin zincirine karışması oldu. ABD nin Hastalık Kontrol Merkezleri ile birlikte yürütülen Hanford Çevre Dozu Yeniden Yapılandırma Projesi’ne göre Hanford Tesisi’ne yakın yerlerde yaşayan çocukların 2.350 milisievert (540-8,700 milisievert aralığında) kümülatif doz, yani 670 göğüs röntgenine eşdeğer (ortalama tiroit dozu 3,5mSv’dir) radyasyon almış olabileceği anlaşıldı. Çok sayıda çocuğun Hanford’da oluşan nükleer serpinti nedeniyle, tiroit kanseri geliştirebileceği öngörülmekle beraber, buradaki nüfus üzerinde herhangi bir bilimsel araştırma yapılmadı. Radyoaktif kirlilikten özellikle etkilenenler, Hanford’dan gelen rüzgara maruz kalan veya nehir akıntısı yönünde yer alan Colville, Coeurd Alene, Kalispel, Kooten-ai, Nez Perce, Spokane, Umatilla, Warmsprings ve Yakama kentlerinde yaşayanlar oldu. Hanford’da muhafaza edilen 7.400. 000 terabekerel derecesindeki radyoaktif atık ABD’deki toplam nükler atığın %60’ını oluşturmaktadır. ABD Enerji Departmanı’na göre, 200 litreden fazla radyoaktif ve kimyasal atık, Hanford Nükleer Yerleşkesi’nde sızıntıya yol açan yeraltı tanklarında saklandı. Sızıntı ve uygun olmayan bertaraf yöntemlerinin uygulanması nedeniyle yaklaşık 3,5 milyon litre radyoaktif akıntı, 123.000 kareden daha geniş bir alandaki yeraltı sularını kirletti. Bu kirli suyun Kolumbiya Nehri’ne ulaşıp ulaşmadığı ise bugün hala bilinememektedir. Radyoaktif su, 1971’e kadar bilinçli bir şekilde nehre pompalandığı için Hanford Tesisi’nin yanıbaşındaki nehrin akıntı yönünde, yüksek seviyelerde çinko 65, arsenik76, fosfor32, sodium24 ve neptünyum239 tespit edildi.

Genel Değerlendirme

Hanford’da plütonyum üretiminin nihayetlendiği 1988 tarihinden itibaren “İnsanlık tarihinin en büyük sivil çalışmalar projesi” vergi ödeyen kişilere her yıl 2 milyar dolara mal olmaktadır ve bu durum 2052’ye kadar da devam edecektir. Bir diğer tehdit ise Hanford’daki nükleer santralin yaşlanmış olmasıdır. Şaşırtıcı bir şekilde , radyoaktif kirlenmeden etkilenen nüfus üzerinde yaşayanların sağlık durumlarının tespiti için küçük de olsa herhangi bir bilimsel araştırma yapılmıştır, dolayısıyla buradaki kontaminasyonun toplum sağlığına etkisi hiçbir zaman tüm boyutlarıyla bilinemeyecektir. Hanford Tesisi’nin çevresinde yaşayan insanlar, özellikle de toplumsal olarak ötekileştirilmiş yerliler, sağlıkları dolayısıyla hayatları daha büyük ve daha yıkıcı nükleer silah arzulayan fanatikler tarafından hiçe sayıldığı için Hibakuşa’dır.

Kaynak: www.nukleersiz.org
Hibakusha Worldwide Poster Exhibition – .
IPPNW, 2014. www.hibakusha-worldwide.org